Fritz Perls
Psychoterapia Gestalt
Gestalt znaczy z niemieckiego – kształt, forma, postać, figura. Terapia Gestalt jest szkołą psychoterapii, która swą nazwę zaczerpnęła z akademickiego nurtu psychologii zwanego psychologią postaci lub gestaltyzmem. Celem terapii Gestalt jest odblokowanie naturalnego procesu samoregulacji i przywrócenie jednostce poczucia odpowiedzialności za swoje życie. Trzeba zaznaczyć w tym miejscu, że terapia Gestalt nie ma poprzestawać jedynie na poszerzaniu świadomości, ale też ma prowadzić do konkretnych zmian życiowych, za które jednostka ma wziąć odpowiedzialność.
Terapia Gestalt lokuje się w nurcie psychologii humanistycznej (zwanej także podejściem fenomenologiczno-egzystencjalnym w psychologii) obok takich koncepcji, jak terapia skoncentrowana na kliencie Rogersa. Twórcą terapii Gestalt jest Frederik Salomon Perls, żydowskiego pochodzenia urodzony w Berlinie. W 1942 r. ukazała się jego praca „Ego, głód i agresja”. W 1946 wyemigrował na stałe do USA. W 1951 roku ukazała się tam jego książka „Terapia Gestalt”. Datę tą uznaje się za oficjalne narodziny terapii Gestalt, której największy rozkwit miał miejsce po kontrkulturowym wybuchu 1968 r. w ramach nurtu psychologii humanistycznej i ruchu potencjału ludzkiego. Na powstanie, kształtowanie się, rozwój koncepcji i praktyki terapii Gestalt miało wpływ wiele czynników. Główne to egzystencjalizm, fenomenologia, holizm, filozofie Wschodu. Kolejna grupa czynników to podstawy psychologiczne w zakresie psychologii postaci, teoria pola Kurta Lewina oraz holistyczna teoria organicystyczna Golsteina. Ważną rolę odegrała również w kształtowaniu się terapii Gestalt psychoanaliza.
Główne założenia teoretyczne: Organizm zmierza do osiągnięcia stanu pełni funkcjonowania – dopełnienia całości (Gestaltu), skompletowania wewnętrznej organizacji. W figury (postacie, całości, Gestalty) organizują się wszelkie aspekty ludzkiego funkcjonowania: spostrzeganie, emocje, potrzeby, myślenie itp. Zasada pregnancji (domykania czy dopełniania figury, skompletowania całości, uzupełniania braków) jest podstawowym prawem funkcjonowania gestaltów. Niedopełnione figury („niezakończone sytuacje”) stanowią motywację naszych działań. Jednostka funkcjonuje dzięki procesowi permanentnej samoregulacji - zaspokaja potrzeby i utrzymuje równowagę w zmieniających się warunkach. Obowiązuje tu prawo dominującej potrzeby (figury na tle) - w normalnych warunkach jedna figura wpływa na funkcjonowanie człowieka aż do jej domknięcia i wyłonienia się kolejnej figury. Jednostka funkcjonuje w polu środowiska, które stanowi jej całe otoczenie. Jednostka wyodrębnia się z pola środowiska dzięki granicom. Kontakt graniczny stanowi proces agresywnego (w rozumieniu teorii Gestalt) wkraczania w środowisko. Samoregulacja jest procesem kontaktu-wycofania, asymilacji -eliminacji. Człowiek jest całością funkcjonalną. Organizm jako całość reaguje i oddziałuje na otoczenie, angażując w te działania różny poziom energii. Podstawowym procesem integrującym działanie organizmu jest świadomość (ang. awareness), rozumiana jako ciągła orientacja w stanie i przebiegu zjawisk i procesów zachodzących w organizmie Świadomość jest zawsze świadomością w teraźniejszości ("tu i teraz"). Tylko świadomość umożliwia podejmowanie adekwatnych działań zmierzających do przywrócenia równowagi. Specjalną formą kontaktu jest kontakt z drugim człowiekiem w relacji dialogu Ja-Ty. W kontakcie, w relacji tworzy się świadomość własnego Ja. Tożsamość powstaje na granicy kontaktu z drugim człowiekiem, a kontakt zawsze powoduje zmiany w podmiocie, partnerze relacji i samej relacji. Człowiek jest odpowiedzialny za swoje decyzje. Im bardziej jest świadomy, tym bardziej jest wolny. Terapia Gestalt jest zalecana w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych, fobii, depresji, nerwicach natręctw i u osób cechujących się lękliwością, zahamowaniem, perfekcjonizmem, czy paranoicznością.
Ponadto trening Gestalt stosowany jest w przypadku osób nie szukających pomocy terapeutycznej, ale jako metoda samopoznania i rozwoju potencjału osobowości. Podejście Gestalt wykorzystywane jest często w eklektycznej psychoterapii. Bywa łączone z analizą transakcyjną (Berne), terapią Rogersowską, psychodramą (Moreno), psychologiczną pracą z ciałem (Rolf, Lowen).